مقدمه

گاو زبان با نام علمی borago officinalis یکی از گیاهان دو لپه می‌باشد. گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع ساقه آن تا 60 سانتیمتر می‌رسد ساقه آن شیاردار و خاردار می‌باشد. برگهای این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است. گلهای آن به رنگ آبی ، سفید ، بنفش و آبی می‌باشد. گاو زبان احتمالا از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه ، نواحی شمال آفریقا و قسمتهایی از خاورمیانه می‌روید. گل ، برگ و سرشاخه‌های گلدار آن به مصرف دارویی می‌رسد.

مشخصات گیاه شناسی

گل گاو زبان از گیاهان دارویی و دارای روغنی است که به علت خاصیت شفا دهندگی از مدتها قبل بخصوص در فرانسه شناخته شده بود. این گیاه دارای شاخه‌های تو خالی و آبدار است و ارتفاع آن به 50 سانتیمتر می‌رسد. برگهای این گیاه نسبتا بزرگ و چین خورده به رنگ سبز تیره و تخم مرغی شکل نوک تیزاند که بطور متناوب بر روی ساقه گیاه قرار دارند. تمام سطح گیاه پوشیده از کرکهای سفید و منشعب است.گلهای این گیاه در انتهای ساقه قرار دارد و به رنگ روشن و ستاره‌ای شکل است. میوه این گیاه به شکل چهار فندق کوچک و به رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه است.

ترکیبات شیمیایی

گل گاو زبان و برگهای آن دارای لعاب فراوان است. این گیاه دارای نیترات پتاسیم ، رزینها ، مالات کلسیم ، منگنز ، منیزیم ، اسید فسفریک و آلانتوئین می‌باشد.

خواص داروئی

• گل گاو زبان و برگهای تصفیه کننده خون است.
• آرام کننده اعصاب است.
• عرق آور است.
• ادرار آور است.
• کلیه‌ها را تقویت می‌کند.
• سرماخوردگی را برطرف می‌کند.
• برای از بین بردن سرفه از دم کرده گل گاو زبان استفاده کنید.
• در درمان برونشیت موثر است.
• بی‌اختیاری دفع ادرار را درمان می‌کند.
• التهاب و ورم کلیه را درمان می‌کند.
• در درمان سرخک و مخملک مفید است.
• ضماد برگهای گاو زبان برای رفع ورم موثر است.
• برگهای گاو زبان را بپزید و مانند اسفناج از آن استفاده کنید.
• برگهای تازه گل گاو زبان دارای مقدار زیادی ویتامین C می‌باشد و در بعضی از کشورها آنرا داخل سالاد می‌ریزند.

استفاده‌های غذایی از گل گاو زبان

از گلها و برگهای این گیاه می‌توان به عنوان چاشنی در نوشیدنیهای تابستانی استفاده کرد. گلهای این گیاه را می‌توان برای تهیه مربا استفاده کرد این مربا برای افرادی که از بستر بیماری برخواسته و دوران نقاهت را سپری می‌کنند و همچنین برای افرادی که حالت ضعف دارند بسیار مفید است. گلها و برگهای این گیاه را می‌توان در سالاد و سوپ خیار بکار برد. برگهای قطعه قطعه شده گیاه را می‌توان در پایان زمان پخت سوپها استفاده نمود. برگهای این گیاه را می‌توان همراه با برگهای گل کلم پخت و مصرف کرد. برگهای تازه این گیاه نیرو بخش و نشاط آور است.

راههای تکثیر

گل گاو زبان در خاکهای معمولی رشد می کند تکثیر این گیاه به سه طریق زیر صورت می‌گیرد.

• تقسیم ساقه زیر زمینی در بهار
  
  
• کاشت قلمه در ماسه هنگام پاییز
  
  
• کاشت بذر گیاه در خاک نسبتا حاصلخیز و آفتاب گیر
  
  

تاریخ کاشت بذر از اواخر اسفند تا خرداد ماه است. چنانچه منطقه دارای زمستان خیلی سرد نباشد انجام عملیات کاشت را می‌توان در پاییز انجام داد که در این صورت گیاهان سبز شده در اردیبهشت ماه سال بعد به گل می‌نشیند در حالی که گیاهان کاشته شده در بهار هیچ وقت زود تر از تیرماه گل نمی‌دهد. فاصله ردیفهای کاشت 70 - 50 سانتیمتر و فاصله گیاهان بر روی ردیف حدود 30 - 20 است. میزان بذر مورد نیاز حدود 15 - 14 کیلوگرم در هر هکتار است.

برداشت محصول

عمل گل چینی در اوایل خرداد صورت می‌گیرد و گلهای چیده شده را در کنار مزرعه روی پارچه یا سفره‌های پلاستیکی به ارتفاع 3 - 2 سانتیمتر پهن می‌کنند و برای آنکه آفتاب نخورد، روی آن پارچه می‌اندازند. البته خشک کردن محصول در سایه بهتر بوده و محصول مرغوبتری خواهد داد. بهم زدن گلها حین خشک شدن ضروری است. گل مرغوب گلی است که دارای دم سفید و گلبرگهای بنفش باشد. میزان عملکرد آن حدود 1100-1000 کیلوگرم گل تازه می‌باشد که از این میزان حدودا 300 - 250 کیلوگرم گل خشک بدست می‌آید.